Sipas një analize të kryer nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) rrjedhjet ndërkufitare të paqëndrueshmërisë së çmimeve të energjisë elektrike dominojnë sjelljen në tregjet kombëtare të energjisë elektrike në Evropë dhe efekti është rritur me kalimin e kohës.
FMN ka ekzaminuar paqëndrueshmërinë e çmimit të energjisë elektrike me shumicë dhe efektet e saj të përhapura në 24 vende të Bashkimit Evropian.
Tregu hungarez me shumicë i energjisë elektrike është i rëndësishëm për Ballkanin Perëndimor si një shkëmbim standard i energjisë elektrike. Verën e kaluar, bursa HUPX pati çmime rekord, ashtu si edhe të tjerat në Evropën Juglindore. Rajoni ka përjetuar një pabarazi të madhe çmimesh në krahasim me pjesën tjetër të kontinentit, duke bërë që qeveritë e vendeve anëtare të BE-së t’i kërkojnë administratës në Bruksel të ndërhyjë. Në dhjetor 2024, ADEX Group përfundoi bashkimin me HUPX.
Autorët e studimit të FMN-së thanë se tregjet evropiane të energjisë elektrike janë në mes të ndryshimeve të paprecedentë të shkaktuara nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia dhe rritja e burimeve të rinovueshme të energjisë.
Çmimet me shumicë të energjisë elektrike në BE janë rritur me më shumë se 400% nga një mesatare prej 35 euro për MWh në vitin 2020 në pothuajse 250 euro për MWh në dhjetor 2021, madje edhe para luftës në Ukrainë.
Ndërkohë, çmimet e energjisë elektrike kanë zbritur nga kulmi i tyre. Vlen të përmendet se çmimet e shitjes me shumicë të tregut të ditës përpara ranë në 82 euro për MWh në 2024 nga 97 euro për MWh. Megjithatë, FMN tha se ato mbeten të paqëndrueshme dhe të prekshme ndaj goditjeve gjeopolitike dhe të tjera.
Autorët vunë në dukje se rritja e fundit në çmimet me shumicë të energjisë elektrike u nxit gjerësisht nga kostoja e prodhimit në termocentralet e gazit natyror, duke ia atribuar efektin metodës së çmimeve margjinale.
Prandaj, kuptimi i ndërveprimeve komplekse dhe përhapjeve në vendet e BE-së është i nevojshëm për hartimin e politikave dhe reformave të duhura energjetike, sipas studimit Shocked: Electricity Price Volatility Spillovers in Europe.
Autorët analizuan të dhënat e frekuencës 15-minutëshe për 24 vende evropiane nga 1 dhjetori 2014 deri më 30 prill 2024, të marra nga Rrjeti Evropian i Operatorëve të Sistemit të Transmetimit për Energjinë Elektrike (ENTSO-E).
Qasja i lejoi ata të përcaktojnë sasinë e rëndësisë relative të goditjeve vendase dhe të vendeve të tjera në tregjet e energjisë elektrike në momente të ndryshme kohore, duke ofruar kështu një kuptim më të mirë të transmetimit të rreziqeve në një kontekst ndërkombëtar.
Vlerë më e lartë e përhapjes tregon një ndikim më të fortë të goditjeve ndërvendore në çmimet e energjisë elektrike me shumicë në vend, duke vënë në dukje ngjarje të jashtme që ndikojnë në tregun vendas të energjisë elektrike.
Gjetjet kryesore të FMN-së tregojnë se rreth 73% e variacionit të gabimit të parashikimit shpjegohet nga aksionet e ndërvariancës, që do të thotë se vetëm 27% mund t’i atribuohet goditjeve brenda secilit vend. Me fjalë të tjera, përhapjet e paqëndrueshmërisë ndërkufitare dominojnë sjelljen në tregjet kombëtare të energjisë elektrike në Evropë, thuhet në studim.
Autorët kanë vërejtur një heterogjenitet të rëndësishëm në shtrirjen e përhapjes së paqëndrueshmërisë nëpër vende. Irlanda dallohet si vendi me përhapjen më të ulët nga të tjerët, ndërsa Hungaria është subjekt i nivelit më të lartë të efekteve të përhapjes, sipas studimit.
Rritja e përqindjes së burimeve të rinovueshme shoqërohet me efekte më të mëdha të përhapjes së paqëndrueshmërisë
Për të eksploruar më tej përhapjet dypalëshe të paqëndrueshmërisë në tregjet me shumicë të energjisë elektrike në Evropë, autorët zhvilluan një model të shtuar të gravitetit dhe përdorën të dhënat e frekuencës 15-minutëshe me më shumë se 876,582 vëzhgime në 576 çifte vendesh gjatë periudhës 2014-2024.
Gjetja kryesore është se rritja e peshës së burimeve të rinovueshme të ndërprera të energjisë, si dielli dhe era, shoqërohet me efekte më të mëdha të përhapjes së paqëndrueshmërisë në tregjet e energjisë elektrike midis vendeve.
Së bashku, këto hapa do të ndihmonin gjithashtu me kalimin drejt burimeve të prodhimit të energjisë me karbon të ulët, i cili është i nevojshëm për integrimin e tregjeve të energjisë elektrike dhe forcimin e sigurisë së energjisë në Evropë, tha FMN./Përgatiti: Ekofin.al
